Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang đặt ra nhiều thách thức cho thị trường lao động toàn cầu. Khi công nghệ AI ngày càng được tích hợp vào nhiều ngành nghề, mối lo ngại về việc AI sẽ thay thế con người trong công việc trở nên hiện hữu. Đặc biệt, những lao động "mù công nghệ" – những người thiếu kiến thức và kỹ năng về công nghệ – sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất việc làm lớn hơn bao giờ hết. Điều này không chỉ tác động đến cá nhân mà còn ảnh hưởng đến cả cơ cấu kinh tế và xã hội.
AI đang tác động sâu rộng đến thị trường lao động trên toàn thế giới. Theo báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) vào năm 2023, thị trường lao động khu vực châu Á-Thái Bình Dương đã có những tín hiệu phục hồi sau đại dịch COVID-19, với tỷ lệ tăng trưởng việc làm đạt 2,4%. Tuy nhiên, sự phát triển của AI đang làm thay đổi cấu trúc thị trường này. Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới diễn ra vào tháng 1/2024, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự đoán gần 40% việc làm trên toàn thế giới có thể bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của AI. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc cập nhật và nâng cao kỹ năng công nghệ của người lao động.
Một trong những thay đổi lớn nhất mà AI mang lại là khả năng tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, giảm thiểu sự phụ thuộc vào lao động chân tay và thậm chí cả trí óc trong nhiều lĩnh vực. Các ngành như sản xuất, lắp ráp, đóng gói đang chứng kiến sự thay thế ngày càng lớn của AI và robot. Ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT, đã nhận định rằng vào năm 2030, khoảng 375 triệu lao động trên toàn cầu có thể cần phải chuyển đổi nghề nghiệp. Ông cũng dự báo rằng 85% các công việc sẽ tồn tại vào năm 2030 hiện chưa được phát minh, và những người lao động không theo kịp xu hướng này sẽ bị bỏ lại phía sau.
Việc "xóa mù công nghệ" trở thành yêu cầu cấp bách trong bối cảnh AI đang dần thay thế nhiều công việc truyền thống. Nếu như trước đây, nạn mù chữ là một thách thức lớn đối với nhiều thế hệ lao động Việt Nam, thì giờ đây, "mù công nghệ" lại là mối đe dọa lớn đối với việc làm và thu nhập của người lao động. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê Việt Nam, trong quý 2/2024, có khoảng 70% lao động ở Việt Nam chưa qua đào tạo sơ cấp trở lên. Điều này đồng nghĩa với việc hàng triệu lao động sẽ gặp khó khăn khi tìm kiếm việc làm trong một thị trường lao động ngày càng đòi hỏi trình độ công nghệ cao.
Trong tương lai, nhiều công việc hiện tại sẽ dần biến mất hoặc thay đổi hoàn toàn, nhường chỗ cho những nghề mới liên quan đến công nghệ. Những công việc như kế toán, giao dịch viên ngân hàng, nhân viên nhập dữ liệu có thể giảm mạnh hoặc biến mất. Thay vào đó, các nghề như chuyên gia về AI, học máy, phân tích dữ liệu, bảo mật thông tin, và kỹ sư robot sẽ trở nên phổ biến và thu hút nguồn nhân lực lớn. Để không bị "bỏ lại phía sau," người lao động cần tự trang bị các kỹ năng công nghệ thông qua các khóa học trực tuyến hoặc các chương trình đào tạo chuyên sâu.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc nâng cấp trình độ công nghệ cho nguồn nhân lực Việt Nam, Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) đã hợp tác với các nền tảng giáo dục trực tuyến toàn cầu như Udemy và Funix để xây dựng các chương trình đào tạo công nghệ trực tuyến có tính "bản địa hóa." Mục tiêu của những chương trình này là nâng cao giá trị của lao động Việt, giúp họ có thể cạnh tranh trên thị trường lao động quốc tế trong thời đại công nghệ 4.0.
AI đang thay đổi căn bản thị trường lao động, mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Những lao động không có kỹ năng công nghệ sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất việc làm và tụt hậu trong thị trường lao động ngày càng đòi hỏi trình độ cao. Để tồn tại và phát triển trong thời đại mới, người lao động cần "xóa mù công nghệ," cập nhật và nâng cao kỹ năng công nghệ, sẵn sàng đối mặt với những thay đổi mạnh mẽ của thị trường lao động trong tương lai. Chính phủ, các doanh nghiệp và tổ chức giáo dục cũng cần có những chính sách và chương trình hỗ trợ người lao động thích ứng với cuộc cách mạng công nghệ này, đảm bảo sự phát triển bền vững cho nền kinh tế và xã hội.
Nguồn: bài viết của Phùng Anh Tiến trên Web: www.vista.gov.vn
