Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra phức tạp và khó lường, việc dự báo thiên tai ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Để nâng cao hiệu quả dự báo khí tượng thủy văn (KTTV), việc ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) là một xu hướng tất yếu. Giáo sư Trần Thục, Chủ tịch Hội Khí tượng Thủy văn Việt Nam, đã chia sẻ về vai trò của AI trong lĩnh vực này, cùng những thách thức và cơ hội mà ngành KTTV đang phải đối mặt.
Trong những năm gần đây, ngành KTTV Việt Nam đã có nhiều bước phát triển đáng ghi nhận. Các hệ thống quan trắc, truyền tải dữ liệu và phân tích dự báo đã được cải thiện đáng kể, giúp cung cấp thông tin kịp thời để phục vụ cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội và phòng chống thiên tai. Giáo sư Trần Thục, Chủ tịch Hội Khí tượng Thủy văn Việt Nam, đã khẳng định rằng, những thành tựu này là kết quả của sự chỉ đạo sát sao từ Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường, cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ trong nước và quốc tế.
Tuy nhiên, trước những thách thức mới từ biến đổi khí hậu toàn cầu, ngành KTTV cần phải đối mặt với những yêu cầu ngày càng cao về chất lượng và độ chính xác trong dự báo. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ, hạn hán, ngày càng trở nên khó lường hơn, đòi hỏi các công cụ dự báo phải hiện đại và tiên tiến hơn. Chính trong bối cảnh này, việc ứng dụng AI vào dự báo KTTV đã được nhận diện như một giải pháp quan trọng và cấp bách.
Giáo sư Trần Thục đã chia sẻ rằng, AI không chỉ có khả năng phân tích một lượng lớn dữ liệu trong thời gian ngắn, mà còn có thể học từ các mô hình thời tiết phức tạp để đưa ra những dự báo chính xác hơn. Ở nhiều quốc gia phát triển, AI đã được tích hợp vào hệ thống dự báo khí tượng và đã chứng minh được hiệu quả vượt trội so với các phương pháp truyền thống. AI giúp tối ưu hóa quá trình xử lý dữ liệu và cải thiện độ chính xác của dự báo, đặc biệt là trong việc nhận diện và dự đoán sớm các hiện tượng khí hậu cực đoan.
Tuy nhiên, để ứng dụng AI thành công trong dự báo KTTV, Việt Nam cần phải xây dựng một hạ tầng số vững chắc. Hạ tầng này bao gồm dữ liệu lớn (big data), khả năng phân tích và tính toán mạnh mẽ, cùng với sự tham gia của các chuyên gia giỏi về AI trong nước và quốc tế. Điều này không chỉ giúp nâng cao năng lực dự báo mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của ngành KTTV trong tương lai.
Một yếu tố quan trọng khác được Giáo sư Trần Thục nhấn mạnh là tầm quan trọng của việc tích lũy dữ liệu chi tiết về các hiện tượng khí tượng trong quá khứ. AI dựa trên các quy luật từ dữ liệu quá khứ để dự đoán tương lai, do đó, cơ sở dữ liệu về các hình thế thời tiết và các điều kiện gây ra hiện tượng cực đoan là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, hiện nay, cơ sở dữ liệu KTTV của Việt Nam chủ yếu tập trung vào các số liệu quan trắc cơ bản, chưa đủ mức chi tiết cần thiết để hỗ trợ AI trong việc dự báo các hiện tượng phức tạp.
Ngoài ra, biến đổi khí hậu có thể làm thay đổi các quy luật thời tiết truyền thống, khiến cho việc dự báo trở nên khó khăn hơn. Do đó, khi áp dụng AI vào dự báo KTTV, cần phải cân nhắc kỹ lưỡng ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến các mô hình dự báo. Sự linh hoạt trong việc điều chỉnh các mô hình dự báo AI để phù hợp với những thay đổi này là yếu tố then chốt giúp nâng cao độ chính xác của dự báo.
Không chỉ dừng lại ở việc phát triển hạ tầng và công nghệ, Giáo sư Trần Thục cũng nhấn mạnh vai trò của con người trong việc ứng dụng AI vào dự báo KTTV. Sự hợp tác giữa các viện nghiên cứu, các chuyên gia về khí tượng và trí tuệ nhân tạo, cùng với sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, sẽ tạo ra những bước đột phá quan trọng cho ngành KTTV Việt Nam. Thông qua việc đào tạo và nâng cao năng lực cho các nhà khoa học, kỹ sư trong lĩnh vực này, Việt Nam có thể tận dụng được những thành tựu công nghệ mới nhất để nâng cao chất lượng dự báo và giảm thiểu tác động của thiên tai.
Cuối cùng, để ứng dụng AI vào dự báo KTTV một cách hiệu quả, cần có một chiến lược dài hạn và sự cam kết mạnh mẽ từ các cấp lãnh đạo và cộng đồng khoa học. Đây không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành KTTV, mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội trong việc bảo vệ cuộc sống và tài sản của người dân trước những tác động ngày càng lớn của biến đổi khí hậu.
Tóm lại, việc ứng dụng AI vào dự báo khí tượng thủy văn là một bước tiến quan trọng để ngành KTTV Việt Nam nâng cao khả năng dự báo và ứng phó với thiên tai. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao nhất, cần có sự đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng số, dữ liệu và nguồn nhân lực chất lượng cao. Đồng thời, việc kết hợp giữa tri thức bản địa và công nghệ hiện đại cũng là một yếu tố then chốt giúp nâng cao năng lực dự báo và bảo vệ cộng đồng trước những thách thức của biến đổi khí hậu.
Nguồn: bài của Phùng Anh Tiến trên web: www.vista.gov.vn
